Trong chương trình tiếng Anh THCS, việc phân biệt thì hiện tại đơn (Present Simple) và thì hiện tại tiếp diễn (Present Continuous) đóng vai trò nền tảng. Hai thì này xuất hiện với tần suất rất lớn trong sách giáo khoa, bài kiểm tra, cũng như trong giao tiếp hằng ngày. Tuy nhiên, trên thực tế giảng dạy ở bậc THCS, nhiều học sinh vẫn gặp khó khăn khi lựa chọn đúng thì, đặc biệt là khi cả hai thì đều liên quan đến thời điểm hiện tại.

Là giáo viên giảng dạy tiếng Anh cho học sinh THCS, Tâm Nghiêm nhận thấy rằng: nếu chỉ dạy công thức mà không đặt trong ngữ cảnh sử dụng, học sinh sẽ dễ nhầm lẫn. Vì vậy, bài viết này nhằm phân tích học thuật sự khác biệt giữa hiện tại đơn và hiện tại tiếp diễn đồng thời mở rộng thêm kiến thức ở trình độ B2, giúp giáo viên và học sinh THCS có cái nhìn toàn diện hơn.

So sánh hiện tại đơn và hiện tại tiếp diễn

So sánh trong tiếng Anh

Hiện tại đơn trong tiếng Anh

Theo nhiều sách ngữ pháp tiếng Anh nổi tiếng trên thế giới, hiện tại đơn được dùng để nói về:

• Những điều chúng ta làm thường xuyên, mang tính lặp lại
• Những tình huống lâu dài, ổn định
• Những sự thật hiển nhiên

Ví dụ: Carla dances for the Euro Ballet Company every evening.

Ở đây, hành động dances không xảy ra ngay lúc nói, mà thể hiện thói quen, một đặc điểm ổn định của Carla.

Nhà ngôn ngữ học nổi tiếng Michael Swan từng nhấn mạnh rằng:

“The present simple is not about now, but about what is always or generally true.”
(Hiện tại đơn không nói về “bây giờ” mà nói về điều thường đúng hoặc luôn đúng.)

Cách nhìn này rất phù hợp khi giảng dạy cho học sinh THCS, bởi nó giúp các em hiểu rằng hiện tại đơn không gắn chặt với khoảnh khắc nói.

Hiện tại tiếp diễn trong tiếng Anh

Hiện tại tiếp diễn được dùng để diễn tả:

• Những hành động đang xảy ra tại thời điểm nói
• Những tình huống tạm thời

Ví dụ: Right now, Carla’s dancing in Swan Lake.

Hành động is dancing diễn ra ngay lúc người nói đang nói, có tính ngắn hạn.

Nhà ngôn ngữ học David Crystal cho rằng:

“The progressive aspect highlights the temporary nature of an event.”
(Dạng tiếp diễn nhấn mạnh tính tạm thời của một hành động.)

Nhận định này đặc biệt hữu ích khi dạy cho học sinh THCS, vì nó giúp phân biệt rõ ràng giữa “lâu dài” và “tạm thời”.

So sánh trong tiếng Việt

Trong tiếng Việt, chúng ta không chia động từ theo thì như trong tiếng Anh. Tuy nhiên, sự khác biệt về ý nghĩa vẫn tồn tại thông qua trạng từ chỉ thời gian hoặc ngữ cảnh.

• “Tôi làm việc cho công ty này.” → nghĩa lâu dài
• “Tôi đang làm việc cho công ty này.” → nghĩa tạm thời

Nhà ngôn ngữ học Cao Xuân Hạo từng nhận định rằng:

“Tiếng Việt dùng phương tiện từ vựng và ngữ cảnh để biểu đạt thời gian, không dùng biến hình động từ.”

Điều này lý giải vì sao học sinh THCS thường gặp khó khăn khi học thì trong tiếng Anh: các em phải làm quen với một hệ thống hoàn toàn khác so với tiếng mẹ đẻ.

Cách sử dụng – So sánh hai thì

Kiến thức cốt lõi theo tài liệu (THCS – A1, A2)

Hiện tại đơn	Hiện tại tiếp diễn
Thói quen	Hành động đang xảy ra
Lâu dài	Tạm thời
usually, often, every day	right now, at the moment
Không cần trạng từ	today, this week

Ví dụ:

• I work for the Euro Ballet Company in London.
• This summer, I’m working in Australia.

Cách trình bày đối chiếu này rất phù hợp với học sinh THCS vì mang tính trực quan và logic.

Mở rộng kiến thức ở trình độ cao hơn, đặc biệt là với khối chuyên Anh, hiện tại tiếp diễn dùng để :

• Diễn tả xu hướng đang phát triển: More people are using online learning platforms.
• Diễn tả kế hoạch đã sắp xếp trong tương lai gần: I’m meeting my teacher tomorrow.

Trong khi đó hiện tại đơn ở khối chuyên anh, thường sẽ được sử dụng để

• Diễn tả lịch trình cố định
• The train leaves at 6 a.m.

Việc giới thiệu nhẹ nhàng các kiến thức này giúp học sinh THCS khá – giỏi có định hướng học lên cao hơn

Những động từ không được sử dụng dạng tiếp diễn

Một số động từ không dùng ở dạng tiếp diễn, thường gọi là stative verbs.

Nhóm động từ cảm xúc

like, love, hate, prefer, need, want

• ❌ I am liking music. ✅ I like music.

Nhóm động từ suy nghĩ

agree, believe, know, remember, think (ý kiến)

❌ My brother is agreeing with me.
✅ My brother agrees with me.

Nhóm động từ cảm giác

hear, see, smell, taste

❌ That coffee is smelling delicious.
✅ That coffee smells delicious.

Các động từ khác

be, belong, contain, cost, own

❌ That bag isn’t belonging to me.
✅ That bag doesn’t belong to me.

Trường hợp đặc biệt của “think”

• What do you think of the show? (ý kiến → hiện tại đơn)
• What are you thinking about? (quá trình suy nghĩ → hiện tại tiếp diễn)

Kiến thức này đặc biệt quan trọng trong chương trình THCS, vì đây là lỗi sai rất phổ biến trong bài kiểm tra.

Bài tập luyện tập (THCS – Hiện tại đơn)

Yêu cầu: Viết lại câu, chuyển từ câu khẳng định sang câu hỏi hoặc câu phủ định.

1. The shop opens at 8 a.m.
2. She teaches English at THCS.
3. They watch TV every evening.
4. He knows the answer.
5. We study English on Monday.
6. She loves animals.
7. My brother agrees with me.
8. The bus arrives at 7 o’clock.
9. I remember his name.
10. She prefers tea to coffee.
11. They live in the city.
12. He plays the guitar well.
13. We need more time.
14. She works for a company.
15. They understand the lesson.

Đáp án

1. Does the shop open at 8 a.m.? / The shop doesn’t open at 8 a.m.
2. Does she teach English at THCS? / She doesn’t teach English at THCS.
3. Do they watch TV every evening? / They don’t watch TV every evening.
4. Does he know the answer? / He doesn’t know the answer.
5. Do you study English on Monday? / We don’t study English on Monday.
6. Does she love animals? / She doesn’t love animals.
7. Does your brother agree with you? / He doesn’t agree with me.
8. Does the bus arrive at 7 o’clock? / The bus doesn’t arrive at 7 o’clock.
9. Do you remember his name? / I don’t remember his name.
10. Does she prefer tea to coffee? / She doesn’t prefer tea to coffee.
11. Do they live in the city? / They don’t live in the city.
12. Does he play the guitar well? / He doesn’t play the guitar well.
13. Do you need more time? / We don’t need more time.
14. Does she work for a company? / She doesn’t work for a company.
15. Do they understand the lesson? / They don’t understand the lesson.

Việc phân biệt hiện tại đơn và hiện tại tiếp diễn không chỉ là yêu cầu ngữ pháp, mà còn là nền tảng tư duy ngôn ngữ cho học sinh THCS. Khi được giảng dạy đúng cách, có đối chiếu với tiếng Việt, có ngữ cảnh rõ ràng và mở rộng hợp lý, học sinh THCS hoàn toàn có thể nắm vững kiến thức này và sử dụng chính xác trong giao tiếp.